Tentoonstelling: Gauguin

Datum: 11 Oktober 2017 tot 22 Januari 2018

Locatie: AU GRAND PALAIS A PARIS

Paul Gauguin

Paul Gauguin overleed, helemaal alleen, op 8 mei 1903, uitgeput door zijn vruchteloze strijd tegen de koloniale ambtenaren, verslagen, ontredderd, bedreigd door een enorme boete omdat hij de inlandse bevolking aangezet had tot opstand en omdat hij het lokale gezag belasterd had. Aldus eindigde het leven van een schilder die zijn oeuvre gewijd had aan de verheerlijking van de oorspronkelijke harmonie van de gulle oceanische natuur die hem opgenomen had. ‘Huis van Plezier’, wees verliefd en u zult gelukkig zijn. Wees mysterieus: de namen die Gauguin gegeven had aan zijn huis op Atuana en aan de houten panelen die het sierden, kregen een bittere bijklank. Slechts enkele inlanders begeleidden Gauguin naar zijn laatste rustplaats. Er werd geen grafrede uitgesproken en op zijn graf kwam geen inscriptie.

In het rapport dat hij regelmatig naar Parijs stuurde, vermeldde de bisschop: “Er is hier geen enkel markant feit te vermelden, behalve het plotse overlijden van de armzalige figuur Gauguin, een beroemde kunstenaar, maar vijand van God en van alles wat eerzaam is.” Pas twintig jaar later werd Gauguins naam op zijn graf gezet; het werd trouwens op een originele manier gelokaliseerd. Dat gebeurde namelijk door een artiest, lid van de Society of American Fakirs. Pas vijftig jaar na zijn dood en dankzij het initiatief van Pierre Bompard – deze had de plannen ontworpen voor een monument en had deelgenomen aan de oprichting ervan – bracht Frankrijk hulde aan zijn beroemde onderdaan.

Door de aanwezigheid van bepaalde kunstliefhebbers onder de reizigers en kolonisten, naast de gretigheid van degenen die de kunstenaar hadden zwartgemaakt maar niet aarzelden om zich op zijn kosten te verrijken, kon een gedeelte van Gauguins artistieke erfgoed gered worden. Zo opende de brigadegeneraal van Atuana na zijn terugkeer in Europa een soort Gauguin Museum waar hij de werken presenteerde die hij verborgen had en die hij zichzelf toegeëigend had. Op Tahiti zelf vindt men geen werken van Gauguin.

Het nieuws dat Gauguin gestorven was, bereikte Frankrijk pas vier maanden later. Er ontstond toen een ongekende belangstelling voor zijn leven en werk. De woorden van de schilder, net als de voorspellingen van Daniël de Monfreid over een postume erkenning, bleken dus profetisch te zijn geweest: “Het valt te vrezen dat uw komst een werking, een incubatieperiode komt verstoren, die in uw verband plaatsvinden bij de publieke opinie”, schreef Daniël de Monfreid aan Gauguin enkele maanden voor zijn dood. “Op dit ogenblik bent u de fantastische, legendarische kunstenaar die vanuit het legendarische gewest, vanuit het verre Oceanië, zijn definitieve werken stuurt; u bent een groot man die als het ware verdwenen is van de aardbodem. Uw vijanden (en u hebt er nogal wat, zoals al degenen die de middelmaat in de weg staan) zeggen niets, durven u niet te bestrijden, denken er niet aan: u bent toch zo ver! U moet hen bijgevolg hun kluif niet afpakken (…). Kortom, u geniet het statuut van immuniteit van vooraanstaande doden, u maakt deel uit van de kunstgeschiedenis.”

In 1903 stelde Ambroise Vollard in zijn Parijse galerie ongeveer 100 doeken en tekeningen van Gauguin tentoon; sommige waren opgestuurd door de kunstenaar, andere aangekocht door kunsthandelaars en verzamelaars. In 1906 organiseerde Parijs een retrospectieve van Gauguin op de toen recent begonnen Herfstsalon; er werden 227 werken geëxposeerd (de niet genummerde werken niet meegeteld): schilderijen, tekeningen, ceramiek en houtsculpturen. De Belgische kunstcriticus Octave Maus schreef: “Eindelijk kunnen we kennismaken met alle aspecten van het energieke en bedreven talent van Gauguin. Paul Gauguin groot colorist, groot tekenaar, groot decorateur, veelvormig en altijd zelfzeker schilder.”

Als we het hebben over de erkenning of de afwijzing van Gauguins artistieke opvattingen en over zijn plaats in de kunst, zijn de diverse beoordelingen van verschillende generaties experts, met hun uiteenlopende overtuigingen en smaken, helemaal gegrond.

Sommigen beschouwen Gauguin als een vernieler van het realisme die de traditie heftig aangepakt heeft en een weg gezocht heeft naar een ‘vrije kunst’ waarvan de meest uiteenlopende stromingen deel uitmaakten: het fauvisme, het impressionisme, het surrealisme en de pure abstractie. Anderen zien Gauguin als de voortzetter van de Europese artistieke traditie. Heel wat tijdgenoten stonden wantrouwig en achterdochtig ten opzichte van zijn vertrek uit Europa, omdat ze ervan overtuigd waren dat een echte meester in zijn geboorteland kan en moet werken en zijn inspiratie niet moet putten uit reizen naar het andere eind van de wereld of uit andere culturen. Pissarro, Cézanne en Renoir deelden die mening. Ze beschouwden Gauguins verlangen om de stilistiek van de oceanische cultuur weer te geven als een soort plagiaat…

Om een beter inzicht te krijgen in het leven en het werk van Gauguin, ga door met dit spannende avontuur door te klikken: Gauguin , Grand Palais , Amazon Netherlands , Google  , iTunes ,  Amazon UK , Amazon US  , Amazon Australia , Amazon Italy , Amazon Japan , Amazon China , Amazon India , Amazon Mexico , Amazon Spain , Amazon France , Amazon Canada , Kobo , Scribd , Overdrive , Kobo  , Douban , Dangdang